راهنمای چگونگی تایید و انتقال چک در سامانه صیاد

از ابتدای سال 1400 چک های جدید باید در سامانه صیاد ثبت و تایید شوند . در این مقاله به پرسش‌های احتمالی شما درباره اهم تغییرات قانون و چگونگی ثبت ، تایید و انتقال چک در سامانه صیاد پاسخ داده شده است .

 ظاهر چک چه مشخصاتی دارد؟

1. رنگ این چک‌ها بنفش است
2. در چک‌های جدید شناسه یکتای 16 رقمی در سمت چپ بالای هر برگ چک دیده می‌شود ؛ همچنین بارکد نیز روی هر برگ چک چاپ می‌شود .
3. عبارت «کارسازی این چک منوط به ثبت صدور ، دریافت و انتقال آن در سامانه صیاد است .» روی چک درج می‌شود .

الزامات قانونی چک‌های جدید چیست ؟

تمام صادرکنندگان ، انتقال دهندگان و ذی‌نفعان چک ، ملزم به رعایت موارد ذیل هستند :

•       لزوم ثبت تمام چک های جدید در سامانه صیاد ، هنگام ثبت ، تایید و انتقال
•       ممنوعیت دارندگان چک برگشتی رفع سوءاثر نشده ، از صدور چک جدید و ثبت آن در وجه حامل
•       لزوم صدور چک در وجه ذی‌نفع مشخص و ممنوعیت صدور آن در وجه حامل
•       پشت نویسی چک‌های طرح جدید از طریق ثبت انتقال در سامانه صیاد

ثبت ، صدور و انتقال چک در سامانه صیاد

ابزار های دسترسی به سامانه صیاد :

نت بانک و موبایلت

امکان دسترسی به ابزار فوق را مشتری بایستی از بانک خود درخواست کند . مشتری می‌تواند فرآیند‌های ثبت ، تایید و انتقال چک در سامانه صیاد را از طریق ابزار یاد شده انجام دهد . قابل ذکر است ، امکان ثبت چک صرفا از طریق درگاه‌های بانک صادرکننده آن دسته چک امکان پذیر است . این درحالی است که سایر فرآیندها از جمله تایید یا انتقال چک هریک از بانک‌ها توسط ابزار فوق امکان پذیر بوده و نیازی به یکسان بودن بانک کاربر با بانک صادرکننده آن چک (که لزوما متعلق به آن شخص نیست) نیست .

سایر ابزارها

سایر ابزارهای مورد استفاده برای ارائه خدمات چک به مشتریان از جمله تلفن بانک ، ابزار پیامکی ، کدهای دستوری ، و سایر روش‌هایی که توسط شبکه بانکی در آینده ای نزدیک اطلاع‌رسانی حواهند شد .

برای ثبت، تایید و انتقال چک در سامانه صیاد چه باید کرد ؟

ثبت چک

صادرکننده چک برای ثبت چک بایستی مراتب را به شرح زیر انجام بدهد :

•       ثبت مندرجات شامل تاریخ سررسید ، مبلغ ، اطلاعات هویتی ذی‌نفع و بابت در برگ چک
•       مراجعه به یکی از ابزارهای دسترسی به سامانه صیاد
•       احراز هویت ( احراز هویت با ورود به نت بانک یا موبایلت صورت می‌گیرد .)
•       ورود مندرجات چک در سامانه صیاد
•       تایید و ثبت اولیه چک

توجه : قابل ذکر است این مرحله بعنوان ثبت اولیه چک تلقی شده و ثبت نهایی چک در سامانه صیاد مستلزم تایید دریافت چک توسط ذی‌نفع آن است .

استعلام و تایید دریافت چک ( توسط ذی‌نفع )

با توجه به اینکه ثبت نهایی چک منوط به استعلام و تطبیق مندرجات برگ چک با اطلاعات ثبت شده در سامانه صیاد است ، گیرنده چک با در دست داشتن برگ چک اقدامات زیر را صورت خواهد داد :

•       مراجعه به یکی از ابزارهای دسترسی به سامانه صیاد ( لزومی به یکسان بودن ابزار مورد استفاده توسط صادرکننده و تایید کننده چک وجود ندارد)
•       احراز هویت ( احراز هویت با ورود به نت بانک یا موبایلت صورت می‌گیرد)
•       استعلام و تطبیق مندرجات برگ چک شامل تاریخ سررسید ، مبلغ ، اطلاعات هویتی ذی‌نفع
•       تایید یا رد چک چک بر اساس انطباق یا عدم انطباق مندرجات
•       در صورت تایید چک : چک در وضعیت ثبت نهایی تلقی می‌شود و قابلیت نقد شدن در سررسید را خواهد داشت .
•       در صورت رد چک : ذی‌نفع ضمن انتخاب حداقل یکی از دلایل مندرج در سامانه ، بایستی فیزیک جک را به صادرکننده / انتقال دهنده عودت دهد .

توجه : چنانچه ذی‌نفع چک مشتری بانک نباشد ، برای تایید چک می‌تواند به هریک از درگاه‌های پذیرش این سرویس در سایر بانک‌ها و شرکت‌های پرداخت مراجعه کند .

انتقال چک

در قانون جدید چک پشت نویسی با درج اطلاعات مربوطه در سامانه صیاد جایگزین شده است ؛ براین اساس ، مراحل زیر توسط انتقال دهنده چک باید انجام گیرد :

•       مراجعه به یکی از ابزارهای دسترسی به سامانه صیاد
•       احراز هویت ( احراز هویت با ورود به نت بانک یا موبایلت صورت می‌گیرد )
•       ورود شناسه صیادی برگ چک متعلق به انتقال دهنده در سامانه صیاد
•       ورود اطلاعات مربوط به قلم اطلاعاتی بابت و هویت ذی‌نفع جدید چک (انتقال گیرنده )
•       تایید و ثبت اولیه انتقال چک

استعلام وضعیت اعتباری صادرکننده چک

امکان استعلام وضعیت اعتباری صادرکننده چک از طریق ورود شناسه 16 رقمی صیادی برگ در سامانه صیاد وجود دارد . همچنین ، خدمت یاد شده از طریق روش های زیر قابل دریافت است :

پرتال بانک مرکزی

از طریق مراجعه به پایگاه اطلاع رسانی این بانک به نشانی www.cbi.ir  و یا مراجعه به صفحه استعلام وضعیت اعتباری چک صیادی ، از طریق ارسال شناسه 16 رقمی مندرج در چک‌های صیادی ، نسبت به وضعیت اعتباری کلی صادرکننده چک از نظر تعداد و مبلغ چک‌های برگشتی رفع سوءاثر نشده نزد شبکه بانک مطلع شوند . لازم به ذکر است، این اطلاعات در قالب دسته بندی هایی که شرح جزئیات آن‌ها در تارنمای این بانک موجود است ، ارائه می‌شود .

سامانه پیامکی 701701

سامانه پیامکی 701701 امکان استعلام وضعیت اعتباری کلی شخص صادرکننده چک ، از نظر تعداد و مبلغ چک‌های برگشتی رفع سوءاثر نشده ، نزد شبکه بانکی را فراهم می‌سازد .

استعلام وضعیت چک ( صادرکننده – دارنده چک )

شخص صادرکننده چک ، قادر به مشاهده وضعیت و مندرجات چک ثبت شده در سامانه صیاد (پیش از تایید ذی‌نفع) با استفاده از شناسه صیادی برگ چک یاد شده خواهد بود .

استعلام وضعیت چک (ذی‌نفع )

ذی‌نفع یا دارنده چک با شناسه صیادی و شماره ملی خود قادر به مشاهده وضعیت و مندرجات چک ثبت شده در سامانه صیاد است .

وصول چک های ثبت شده در سامانه صیاد چگونه است ؟

مالک نهایی چک ( آخرین ذی‌نفع چک ) در تاریخ سررسید آن چگونه می‌تواند نسبت به وصول چک اقدام کند ؟

•       با مراجعه به شعبه بانک
•       با واگذاری چک به حساب از طریق سامانه چکاوک

بدین ترتیب بانک موظف خواهد بود پس از انجام استعلام‌های لازم از سامانه صیاد ، نسبت به مالکیت شخص ذی‌نفع (شخصی که وجه چک به حساب ایشان واریز خواهد شد) اطمینان حاصل کرده و سپس اقدامات لازم را در این خصوص صورت دهد .در صورت کسری حساب صادرکننده (شخصی که چک در ابتدا متعلق به او بوده است ) می‌تواند مبلغ موجود در آن را طلب کرده و همچنین خواهان پرداخت مبلغ کسری چک از محل مبالغ موجود در سایر حسابهای انفرادی ریالی صاحب حساب در همان بانک (به ترتیب اعلامی توسط بانک مرکزی) شود .

همچنین ، مطابق قانون جدی چک تمام حساب های صادرکننده چک در تمام بانک ها و موسسات اعتباری به میزان مبلغ کسری چک پس از گذشت 24 ساعت از ثبت غیر قابل پرداخت بودن (ثبت برگشت چک) به ترتیب اعلامی از سوی بانک مرکزی مسدود خواهد شد .

برگشت زدن چک و دلایل برگشت چک چگونه است ؟

بانک در موارد زیر، مجاز به پرداخت وجه چک نبوده و با درخواست دارنده چک ، موظف به ثبت غیر قابل پرداخت بودن چک در سامانه یکپارچه بانک مرکزی و صدور گواهی نامه عدم پرداخت متضمن کد رهگیری مطابق شرایط و تشریفات مقرر در قانون است .

•       عدم کفایت موجودی حساب جاری و عدم امکان تامین وجه چک از محل سایر حساب های صادرکننده چک در همان بانک به شرح مندرج در ضوابط ابلاغی بانک مرکزی
•       عدم انطباق امضای مندرج در چک با نمونه امضای معرفی شده توسط معرفی یا وکیل / نماینده قانونی وی در حدود عرف بانک بانکداری
•       تشخیص اختلاف در مندرجات برگه چک در چارچوب قوانین و مقررات مربوط
•       صدور دستور عدم پرداخت توسط صادرکننده ی ذ‌نفع قائم مقام قانونی آنها ، در چارچوب ماده 14 قانون
•       بسته بودن حساب جاری یا انسداد بخشی از/تمام موجودی آن از جمله به موجب قانون ، دستور مرجع قضایی یا به دستور مشتری و عدم امکان تامین وجه چک از محل سایر حساب‌های صادرکننده چک در همان بانک به گونه ای که امکان پرداخت وجه چک بطور کامل میسر نباشد .
•       قلم خوردگی در متن چک (در صورت فقدان ظهرنویسی مرتبط با تصحیح قلم خوردگی)
•       عدم انطباق مندرجات برگه چک با مندرجات ثبت شده در سامانه صیاد
•       سایر موارد  به موجب قوانین و مقررات موضوعه

v لازم به تاکید است در صورت تحقق موارد فوق ، بانک مکلف است به درخواست دارنده چک ، فورا غیر قابل پرداخت بودن آن را در سامانه یکپارچه بانک مرکزی ثبت کند و با دریافت کد رهگیری  و درج آن در گواهینامه عدم پرداخت ، علت یا علل عدم پرداخت را صریحا قید و آن را امضاء ، مهر و به متقاضی (دارنده چک) تسلیم کند . در گواهینامه عدم پرداخت باید هویت و نشانی کامل صادرکننده و دارنده چک ، کد رهگیری دریافت شده از سامانه یکپارچه بانک مرکزی مهر بانک و شخص حقوقی و وضعیت مطابقت یا عدم مطابقت امضای چک و نمونه امضای موجود در بانک درج شده باشد ، در غیر این صورت در مراجع قضایی و ثبتی به آن ترتیب اثر داده نمی‌شود .

دارنده چک برگشتی با در دست داشتن گواهینامه عدم پرداخت ،‌ می‌تواند به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی قوه قضاییه رفته و درخواست صدور اجرائیه از دادگاه صالح را کند . دادگاه با بررسی متن چک و احراز سه شرط یاد شده در ماده 23 قانون صدور چک (1- وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی نشده باشد ؛ 2- در متن چک قید نشده باشد که چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی است ؛ 3- گواهی دم پرداخت مفقود یا سرقت یا جعل شده است یا اینکه از طریق کلاهبرداری یا خیانت در امانت یا جرایم دیگر به دست نیامده باشد ) اجرائیه را صادر می‌کند .

از تاریخ ابلاغ اجراییه ، 10 روز به صادرکننده چک برگشتی مهلت داده می‌شود که مطالبات خود را پرداخت کند یا با موافقت دارنده ترتیبی برای پرداخت آن بدهد یا مالی را معرفی کند ، در غیر این صورت ، حسب درخواست دارنده چک، مطابق قانون «نحوه اجرای محکومیت‌های مالی» اقدام خواهد شد .

رفع سوءاثر چک های برگشتی چگونه صورت می‌گیرد ؟

طبق قانون جدید چک ، در هر یک از موارد زیر ، بانک مکلف است مراتب را در سامانه یکپارچه بانک مرکزی اعلام کند تا فورا و بصورت برخط از چک رفع سوء اثر شود :

•       واریز کسری مبلغ چک به حساب جاری نزد بانک محال علیه و ارائه درخواست مسدودی که در این صورت بانک مکلف است ضمن مسدود کردن مبلغ یاد شده تا زمان مراجعه دارنده چک و حداکثر به مدت یکسال ، ظرف مدت 3 روز واریز مبلغ را به شیوه ای اطمینان بخش و قابل استناد به اطلاع دارنده چک برساند
•       ارائه لاشه چک به بانک
•       ارائه رضایت نامه رسمی تنظیم شده در دفاتر اسناد رسمی از دارنده چک یا نامه رسمی از شخص حقوقی دولتی یا عمومی غیردولتی دارنده چک به بانک 
•       ارائه نامه رسمی از مرجع قضایی یا ثبتی ذی‌صلاح مبنی بر اتمام عملیات اجرائی در خصوص چک به بانک
•       ارائه حکم قضایی مبنی بر برائت ذمه صاحب حساب در خصوص چک به بانک
•       سپری شدن مدت 3 سال از تاریخ صدور گواهینامه عدم پرداخت مشروط به اینکه در خصوص چک مورد نظر دعوای کیفری یا حقوقی در دادگاه ها و مراجع قضایی طرح نشده باشد .

دارندگان چک برگشتی چه محدودیت هایی دارند؟

در قانون جدید چک ، بعد از ثبت غیر قابل پرداخت بودن یا کسری مبلغ چک در سامانه یکپارچه بانک مرکزی ، این سامانه مراتب را بصورت برخط به تمام بانک ها و موسسات اعتباری اطلاع می‌دهد. پس از گذشت 24 ساعت ، تمام بانک ها و موسسات اعتباری حسب مورد مکلف اند تا زمانی که از چک برگشتی رفع سوءاثر نشده است ، محدودیت های زیر را نسبت به صاحب حساب و امضاء کننده چک برگشتی اعمال کند :

•       عدم امکان افتتاح هرگونه حساب و صدور کارت اعتباری و تسهیلات خرد
•       مسدود شدن وجوه تمام حسابها و کارت‌های بانکی و هر مبلغ متعلق به صادرکننده که تحت هر عنوان نزد بانک‌ها یا موسسات اعتباری موجود است به میزان کسری مبلغ چک و به ترتیب اعلامی از سوی بانک مرکزی
•       عدم پرداخت هرگونه تسهیلات بانکی یا صدور ضمانت نامه های ارزی یا ریالی
•       عدم گشایش اعتبار اسنادی ارزی یا ریالی

اعطای دسته چک به چه مشتریانی ممنوع است ؟

•       اشخاص ورشکسته
•       اشخاص معسر از پرداخت محکوم به
•       اشخاص دارای چک برگشتی رفع سوءاثر نشده
•       وکیل / نماینده صادرکننده (امضاءکننده) چک برگشتی (رفع سوءاثر نشده) از طرف اشخاص صاحب حساب در چارچوب قانون
•       اشخاصی که بنا به رای قطعی مراجع قضایی حسب مفاد قوانین مربوط از جمله موارد مقرر در قانون به محرومیت از داشتن دسته چک محکوم شده اند .
•       اشخاصی که حساب جاری آن‌ها به دلایل قانونی یا حسب تصمیم مرجع قضایی مسدود شده و برداشت از آن ممنوع است ؛ به استثنای مواردی که صرفا بخشی از موجودی حساب جاری مشتری مسدود شده و برداشت مابقی موجودی حساب جاری وی امکان پذیر است .
•       اشخاص ورشکسته ، معسر از پرداخت محکوم به یا دارای چک برگشتی رفع سوءاثر نشده که به وکالت یا نمایندگی از طرف صاحب حساب اعم از شخص حقیقی یا حقوقی اقدام به اخذ دسته چک می‌کنند
•       شخصی که کمتر از مجموع تعداد برگه های آخرین دسته چک اعطایی به وی ، به بانک ارائه یا تعیین تکلیف شده باشد .
•       مشتریانی که از پذیرش الحاقیه جدید به قرارداد افتتاح حساب جاری استنکاف کنند .